Het leven is niet perfect. We maken in ons leven allemaal dingen mee die stress en verdriet veroorzaken. Uitdagingen op het werk, verhuizen, liefdesverdriet, scheiding en een dierbare verliezen, zijn enkele voorbeelden van stressvolle gebeurtenissen in een mensenleven. Leven is soms worstelen en op het ene moment kunnen we ons daar beter bij neerleggen dan op het andere. Bij verdriet gaan we allemaal op zoek naar iets om gevoelens van pijn en onmacht te dempen. Dat kan bij onschuldige dingen blijven, maar het kan ook gaan om dingen die niet goed voor je zijn. Je hoeft niet verslaafd te zijn om onverstandige dingen te doen.
In voorbeelden waarbij je uit verdriet een enkele keer te veel drinkt, te veel rookt of handelt op een manier waar je later spijt van krijgt, zullen veel mensen zich herkennen. Voor sommigen ligt er echter een verslaving op de loer. In dit blog leggen we uit hoe een verslaving kan ontstaan en welke gevoelens en gedrag daarbij komen kijken.
Verslaving: een verlangen dat ontstaat in de hersenen
Verslaving is als het ware een verlangen dat ontstaat in de hersenen. Diep in ons brein bevindt zich een genotscircuit dat ervoor zorgt dat er dopamine vrijkomt. Dopamine is een overdrachtsstof in de hersenen die een prettig gevoel geeft en er daarom ook voor zorgt dat we worden gestimuleerd om bepaald gedrag te herhalen. Omdat de afgifte van dopamine zorgt ervoor dat we eten, drinken en seks hebben, is dat evolutionair gezien noodzakelijk voor onze overleving. Het is minder handig dat het beloningssysteem in onze hersenen ook aanslaat wanneer we roken, alcohol drinken, winnen bij het gokken, winnen bij het gamen en ga zo maar door. Met name het gebruik van drugs stimuleert de afgifte van dopamine heel sterk en daarom zijn die vaak zeer verslavend.
Het fijne gevoel dat voortkomt uit een bepaalde handeling of het gebruik van een middel wil iemand die verslaafd is opnieuw ervaren en daarom gaat die steeds vaker over tot die handeling of het gebruik van het middel. Het gebruik van bijvoorbeeld drugs of alcohol als je je ongelukkig voelt, kan ook een verslaving in de hand werken.
Wanneer ben je verslaafd?
De mate waarin je de volgende kenmerken bij jezelf herkent, bepaalt hoe ernstig de verslaving is. Als je twee of drie kenmerken ervaart, is sprake van een milde stoornis in het gebruik van middelen. Wanneer je jezelf bij zes of meer symptomen herkent, heb je te maken met een ernstige stoornis:
- Je ervaart een sterk verlangen om te gebruiken;
- Je gebruikt vaker en in grotere hoeveelheden gebruiken dan je van plan was;
- Door gebruik schiet je tekort op het werk, school of thuis;
- Je blijft gebruiken ondanks dat het problemen meebrengt op sociaal of relationeel vlak;
- Door gebruik heb je hobby’s, sociale activiteiten of werk opgegeven of sterk verminderd;
- Het verkrijgen of gebruiken van het middel en het herstellen van gebruik kosten veel tijd;
- Je hebt meerdere mislukte pogingen gedaan om te minderen of te stoppen;
- Je gebruikt voortdurend, zelfs wanneer je daardoor in gevaar komt;
- Je hebt grotere hoeveelheden nodig om het effect nog te voelen oftewel tolerantie;
- Je gebruikt voortdurend ondanks dat je weet dat het gebruik lichamelijke of psychische problemen met zich meebrengt of verergert;
- Je hebt last van onthoudingsverschijnselen, die minder hevig worden door meer van de stof te gebruiken.
Eenzaamheid door schaamte en schuldgevoelens
Een ander herkenbaar verschijnsel dat voorkomt bij een verslaving is eenzaamheid. Verslavend gedrag kan ervoor zorgen dat je verslaafd zijn ervaart als ontzettend eenzaam. Met schaamte, schuldgevoelens, boosheid en rancune stoot je mensen van je af. Voordat je hulp zoekt voor je verslavingsproblematiek, is er vaak eerst een fase waarin je ontkent dat je verslaafd bent. De afhankelijkheid, het controleverlies en de negatieve gevolgen die dit heeft, bagatelliseer je voor jezelf en richting anderen. Het is niet meer mogelijk om rationeel naar je eigen gedrag kijken. Inzicht kan helpen om uiteindelijk hulp te zoeken en te aanvaarden.
Vlucht uit de werkelijkheid
Tekenen aan de wand dat er sprake is van een verslaving zijn de gevoelens van angst, woede, schuld en schaamte die het zien van de waarheid blokkeren. Je praat je gedrag goed en ontkent daarmee dat je een groot probleem hebt. Het is een manier om er niet mee te hoeven dealen dat je je machteloos voelt. De behoefte aan drank, het ontvluchten van de werkelijkheid door het gebruik van drugs, de drank om te gamen of de drang om te gokken, zijn vele malen groter dan het zien van je vrienden en familie. Je bent de controle over je eigen gedrag volledig kwijt. Ondanks dat je werk of opleiding eronder lijden en je relaties beschadigt en ga je ermee door.
Rancuneus gedrag
Het hebben van rancune is een ander levendig voorbeeld van verslavend gedrag. Je kunt denken aan: ‘Ik vergeef het mijn vader nooit dat hij vroeger nooit tijd voor me maakte.’ of ‘Ik kan het mijn moeder niet vergeven dat ze ons gezin heeft verlaten toen ik klein was.’ of ‘Ik ben zo vreselijk teleurgesteld in mijn partner, dat ik niet meer voor hem of haar ga doen. Misschien dat hij/zij dan begrijpt hoe boos ik ben.’ Rancune kan soms zo ver gaan dat het omslaat in haat. In dat geval heb je de enorme drang om jouw leed met ander leed te vergelden. Koste wat kost wil je de ander straffen. De focus komt daardoor volledig op die andere persoon te liggen in plaats van op je eigen gedrag en je eigen leven.
Gevoelens van schaamte en schuld
Verslaafd zijn zorgt bij veel mensen ook voor hevige gevoelens schaamte en schuld. Schaamte dat je niet voor jezelf of je gezin kunt zorgen. Schaamtegevoelens omdat je je complete salaris er doorheen hebt gedraaid om te kunnen gokken, drinken of snuiven. Schaamte dat het niet goed gaat op je werk of met je opleiding. Schaamtegevoelens om dat je iedere keer weer je geliefde, familie of vrienden voorliegt, pijn doet en teleurstelt. Je trekt jezelf terug door die schaamte- en schuldgevoelens. Je wilt het liefst helemaal verdwijnen zodat anderen geen last meer van je hebben. Praten over je problemen doe je niet.
Angstige gevoelens
Naast rancuneus gedrag en het ervaren van gevoelens van schuld en schaamte, hebben veel mensen met verslavingsproblematiek last van angstige gevoelens. Op een verslaving terugvallen kan je het gevoel geven de controle terug te krijgen. Je bent bang en verdrietig en drinken of drugs gebruiken zorgt er even voor dat je je minder slecht voelt en dat je aan de realiteit kunt ontsnappen. Toegeven dat je problemen hebt en verslaafd bent zorgt voor gevoelens van angst. Want wat als de vlucht door drinken, drugsgebruik, gamen of gokken wegvalt? Hoe moet je dan verder? Angst kan je ervan weerhouden om hulp te zoeken.
Herstellen van een verslaving
Er komt ruimte voor herstel op het moment dat je in staat bent om als een soort buitenstaander naar jezelf te kijken. Zodra je kunt inzien dat al het verslavend gedrag zoals woede, rancune, angst en schaamte jou blokkeert en gevangen houdt, kun je gaan loslaten. In onze behandelingen en therapieën leer je wat het inhoudt om verslaafd te zijn en hoe jouw gedrag het in stand houdt. De weg naar herstel ligt voor je open als je deze mechanismen door hebt en leert om anders te reageren op vervelende gebeurtenissen. Bij Recovery Mental Healthcare staan we voor veiligheid en transparante, onvoorwaardelijke verbindingen. We willen dat jij je in iedere situatie op je gemak voelt.
Ben jij verslaafd of vermoed je dat iemand uit je omgeving kampt met verslavingsproblematiek? Herstellen van een verslaving doe je niet alleen. Met een team van medische professionals bieden we bij Recovery Mental Healthcare hulp en advies. Je kunt ons bereiken op nummer: 085 – 8200 900 of administratie@recoverymhc.nl.
